ประสบการณ์น่ารู้เกี่ยวกับ"การสอนโครงงานคุณธรรม"
| |
 | ขอเล่าประสบการณ์จาก "การสอนโครงงานคุณธรรม" ความจริงการสอนแบบนี้ดิฉันจำได้ว่า ดิฉันได้เริ่มใช้วิธีการสอนแบบนี้ตั้งแต่ปีพ.ศ. 2530 เรียกว่า ดิฉันสอนแบบคิดว่าน่าจะเป็นจะดีกว่า โดยประยุกต์จากการเขียนโครงการให้โรงเรียน เพราะตำรับตำราการสอนโครงงานขณะนั้นก็ยังมีไม่มากเหมือนเช่นปัจจุบัน ประกอบกับดิฉันโชคดีที่มีหัวหน้าหมวดสังคมศึกษา (ปัจจุบันเรียกว่ากลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม) โรงเรียนนนทรีวิทยาชื่อ อาจารย์ลัดดาวัลย์ หลวงพิทักษ์ ท่านได้ชวนเข้าทีมฝึกเป็นวิทยากรถ่ายทอดวิธีการสอนแบบจุลภาค หรือ micro - teaching กับการสอดแทรกคุณธรรมในการสอนเพื่อปลูกฝังคุณธรรมสำหรับนักเรียนให้กับ อาจารย์ของโรงเรียนในกลุ่ม 3 ซึ่งขณะนั้นท่านเป็นประธานกลุ่มอยู่ โดยมีอาจารย์แพทย์ 2 ท่านที่ให้ความรู้การสอดแทรกคุณธรรมอย่างลึกซึ้ง คือนายแพทย์โรจน์รุ่ง และแพทย์หญิงศรีธรรม ดิฉันยังไม่ลืมพระคุณท่านจนถึงปัจจุบันเลยค่ะ ดิฉันได้นำความรู้ของท่านมาใช้สอนอยู่ทุกวันนี้ |
| เมื่อ"โครงงานคุณธรรม"เป็นที่นิยม เป็นที่สนใจของคุณครูในขณะนี้ ถ้าไม่นำมาบอกเล่ากันเสียบ้าง เกรงว่าภูมิความรู้ที่ได้จากประสบการณ์คงสูญหายไปตามกาลเวลาอย่างแน่นอน ดิฉันมักได้ยินเพื่อนครูว่า สอนอย่างไรเด็กๆถึงทำโครงงานได้เสียที เพราะเด็กๆยังไม่ได้โครงงานทำเลย ดูเด็กไม่สนใจที่จะทำโครงงานเลย ครูบางคนก็บอกว่า ยังไม่ได้เรื่องเลยมีแต่จะเลี้ยงปลาอย่างเดียว ไม่ทราบจะให้คำแนะนำแก่ลูกศิษย์อย่างไรจึงเป็นแรงกระตุ้นหรือแรงบันดาลใจให้ เขาสร้างผลงานในโครงงานได้ดีๆไปพร้อมกับการปลูกฝังให้มีคุณธรรมปฏิบัติจน เป็นนิสัย ความจริงการสอนแบบนี้ดิฉันอยากบอกว่า ไม่ยากเลยค่ะ จะสนุกกับมันเสียด้วยซ้ำ เพียงแต่ครูจะต้องเหนื่อยหน่อย ที่สำคัญเราต้องติดตามดูแลเอาใจใส่อย่างใกล้ชิดเด็กให้มาก แต่ผลลัพธ์ที่ได้ตามมาคือได้ใจเด็ก คราวนี้เราจะให้ทำอะไรก็ได้ทั้งนั้น ชี้นกเป็นนก ชี้ไม้เป็นไม้ เขาจะจัดการทุกอย่างเป็นระบบมีกระบวนการมากยิ่งกว่าที่เราบอก รวมทั้งเขาจะศรัทธาในตัวครู เป็นเด็กว่านอนสอนง่าย มีปัญญาไม่ใช่เด็กหุ่นยนต์ที่ทำตามคำสั่งแต่ไร้การคิดวิเคราะห์ สังเคราะห์ |    |
 | ถ้า เราทำความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องการเขียนโครงงานควบคู่ไปกับการฝึกสอดแทรก คุณธรรม โดยครั้งแรกเพื่อนครูอาจใช้วิธีการสอนแบบจุลภาค หรือ micro - teaching โดยหาทีมซัก 4-5 คน ช่วยผลักเปลี่ยนดูการสอนของเราว่านำไปใช้สอนได้หรือยัง (อย่าลืมทำแผนการสอนด้วยนะค่ะ) ติชมกันก่อนแบบนี้ก็จะทำให้เรามั่นใจและไม่ผิดพลาดในการสอนได้ แต่จะมีครูสักกี่คนที่ได้ทำเช่นนี้ได้เพราะเวลาจำกัดอย่างที่ทราบๆกันอยู่ แล้ว ไหนจะสอนจำนวนหลายวิชา หลายคาบ แถมบางคนสอนวิชาไม่ถนัดอีก เรียกได้ว่ามีปัญหาร้อยแปดพันเก้านั่นแหละค่ะ จริงไหมคะ |
| จาก การเป็นที่ปรึกษาโครงงานคุณธรรมเฉลิมพระเกียรติ เยาวชนทำดี ถวายในหลวง และที่ปรึกษาโครงงานคุณธรรมตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของเด็กชั้นมัธยม ศึกษาปีที่ 3/11-3/12 การสอนของดิฉันที่ช่วยกระตุ้นทำให้เด็กๆได้โครงงานคุณธรรมดีๆหลายโครงงานโดย ให้ใช้ความสามารถ หรือหาจุดแข็งของกลุ่มที่ มีคุณพ่อคุณแม่ คุณปู่ คุณย่า หรือญาติ มีความสามารถงานประดิษฐ์ต่างๆ นำภูมิปัญญาของท่านให้ท่านสอนมาทำเป็นโครงงานคุณธรรมตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงส่งผลให้เด็กกลุ่มหนึ่งทำโครงงานดอกคาร์เนชั่นสวย เสริมรายได้ ลดปัญหาขยะถุงพลาสติก ซึ่งได้รับรางวัลชนะเลิศในการแข่งขันระดับศูนย์พัฒนาวิชาการ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สพท.สป.2 การกระตุ้นให้นักเรียนคิดถึงความสามารถในกลุ่ม ส่งผลให้เด็กคิดได้อย่างง่ายดาย ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งได้ข้อคิดใช้ความรู้ซึ่งเรียนมาในระดับประถมเรื่องการ ประดิษฐ์ปลาจากขวดพลาสติกมาต่อยอดในการทำโครงงานเรื่อง ลดขวดพลาสติกในโรงเรียนเพิ่มรายได้จากปลาสวยงาม เช่นเดียวกับกลุ่มซึ่งทำโครงงานจากกระดาษไร้ค่าให้เป็นเงินด้วยเปเปอร์มาเช่ โดยเด็กกลุ่มนี้ให้ชื่อว่า "พอเพียงเยี่ยงพ่อด้วยเปเปอร์มาเช่ ลดปัญหากระดาษม.3/12 และกลุ่มโครงงานเศรษฐกิจพอเพียงจากกล้วยในชุมชนวัดศรีวารีน้อย หรือกลุ่มโครงงาน กะลามะพร้าวเสริมรายได้ใช้จุดแข็งของกลุ่มที่บ้านปลูกมะพร้าว แล้วลูกมะพร้าวล่นทิ้งเกลื่อนบ้านและมีพ่อประดิษฐ์เครื่องใช้จากกะลามะพร้าว ช่วยสอนให้ ส่วนอีกกลุ่มมีคุณแม่ประดิษฐ์ดอกไม้จากถุงใยบัวได้สวยงาม ก็ได้เรียนรู้วิธีการประดิษฐ์จนในที่สุดได้คิดเป็นโครงงาน หนึ่งทีม หนึ่งผลิตภัณฑ์ ดอกไม้จากถุงใยบัว นี่เป็นส่วนหนึ่งของโครงงานคุณธรรมที่เด็กๆได้คิด และอยู่ระหว่างดำเนินการในโครงงานคุณธรรมตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ตามทฤษฎีขั้นตอนในการทำโครงงานคุณธรรม มีขั้นตอนสำคัญ 6 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 การตระหนักรู้และพิจารณาเลือกหัวเรื่องหรือประเด็นปัญหา ขั้นตอนที่ 2 การรวบรวมประมวลข้อมูลและองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้อง ขั้นตอนที่ 3 การจัดทำร่างโครงงาน ขั้นตอนที่ 4 การดำเนินการโครงงาน ขั้นตอนที่ 5 การสรุปประเมินผลและเขียนรายงาน ขั้นตอนที่ 6 การนำเสนอโครงงาน |     |
 | แต่สิ่งหนึ่งของการสอนโครงงานคุณธรรมที่คุณครูควรคำนึงถึงอย่างยิ่งคือ การให้เด็กๆคิดวิเคราะห์สิ่งที่ปฏิบัติไปว่ามีความสัมพันธ์กับคุณธรรมเรื่อง ใด ไปพร้อมๆขณะทำโครงงาน และต้องสอนทันทีถ้าเห็นเด็กๆกำลังบกพร่องคุณธรรมเรื่องใดทั้งนี้เพื่อให้เขา จะได้เข้าใจในสิ่งที่เขาได้ปฏิบัติลงไป จึงกล่าวได้ว่า "โครงงานคุณธรรม" เป็นกิจกรรมการเรียนรู้เชิงบูรณาการที่พัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้คู่คุณธรรม หรือมีความดีงามอย่างแท้จริงด้วยการได้ปฏิบัติจนเป็นนิสัยกลายเป็นคุณลักษณะ หรือค่านิยมอันที่พึงประสงค์ของผู้เรียนซึ่งได้จากการเรียนรู้โครงงานที่ผู้ เรียนพึงพอใจพร้อมกำหนดหลักธรรมทางศาสนาหรือตามค่านิยมอันพึงประสงค์ในหลัก ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาบูรณาการให้ผู้เรียนได้คิดวิเคราะห์ สังเคราะห์ เป็นองค์ความรู้ในการเตือนตนให้นำหลักธรรมหรือค่านิยมที่พึงประสงค์ไป ประยุกต์ใช้ในโครงงานโดยประเมินตนเองเป็นระยะๆนับตั้งแต่ก่อนเริ่มโครงงานจน สิ้นสุดโครงงาน ที่สำคัญสิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้คือการให้เด็กบันทึกสิ่งที่ตน ปฏิบัติซึ่งเด็กๆส่วนใหญ่ไม่ค่อยปฏิบัติกันดังนั้นคุณครูควรเน้นเรื่องนี้ ด้วยก็จะดีมากค่ะ |
| จึงกล่าวได้ว่า โครงงานคุณธรรมเป็นโครงงานมุ่งเน้นกระบวนการทางปัญญาในการสังเกตสำรวจค้น คว้าคิดวิเคราะห์คิดสังเคราะห์จนเข้าใจในประเด็นที่เลือกมาทำโครงงานได้ตลอด สายระหว่าง ปัญหา-สาเหตุ-เป้าหมาย-ทางแก้ อย่างสอดคล้องสัมพันธ์กันเป็นเหตุเป็นผลควบคู่กับการบ่มเพาะปลูกฝังสร้าง เสริมคุณธรรมให้เกิดขึ้นในผู้เรียนเป็นประการสำคัญ |  |
